Loneitu Hriat Tur Puanchhuahna
He dan hi rannung thahna hlo (insecticide) ramdang atanga chawk luh, siam, zawrh, phurh kual, sem leh a hman kawnga mihring leh ran tana hlauhawm tur laka inven theih nana siam a ni.[2nd September 1968]
Republic of India kan nih atanga kum sawmpakua na ah Parliament chuan hetiang hian dan ah a siam ta ani.
1. Short title, extent and commencement:(A nihna, a hman theihna hmun leh hman tan hun)
a. He dan hi The Insecticides Act, 1968 vuah a ni.
b. India ram pumpuia hman tura duan ani.
c. Central Sawrkar in Official Gazette a hman tan ni tura a ruat atanga hman tan tur a ni ang a. Tin, state hran hran ah a hman tan ni hi a in ang lo thei bawk.
2. Application of other laws not barred: (Dan dang hman a khap lo)
He dan hi dan awmsa (hmanlai mek) te nuai bo tur ni lovin belhchhah tura duan ani.
3. Definitions: (Sawifiahna)
Eng emaw bik riau a awm a nih hran loh chuan heng dan sawifiahna ang hi a nih dan tura tih a ni.
a. “animals” (ramsa): Animal tih hian a kawh ber chu mihring tana ramsa tangkai, sangngha(fish) leh ar lam chi (fowl) leh Central Sawrkar in Official Gazette a ramsa a tih zawng zawng te a huam ang.
b. “Board”: Board tih hian Chang 4 na hnuaia Central Insecticides Board din te a ni ang.
c. “Central Insecticides Laboratory”: Chang 16 na hnuaia Central Insecticides Laboratory din emaw, a case a zir in, chang 16 na hnuai a institution din te a huam ang.
d. “Import”: He dan in-a a huamchin nilo, a huamloh ram atanga lakluh chu Import tih a ni ang.
e. “Insecticide” awmzia chu-
I. Schedule in a substance (thil) a duan reng reng te.
II. Central Sawrkar in Board rawn chunga Official Gazette a hriattirna a chhuah a, schedule-a a telh, thil (substance) dang [phungsahnim/ pa chi reng reng hlo (fungicides) leh hnim hlo (weedicides) tiamin].
III. Eng inpuahchahna (preparation) pawh chutiang thil (substance) telna.
f.” Insecticide Analyst” chu chang 19 na hnuaia Insecticide Analyst atana ruat a ni ang.
g. “Insecticide Inspector” chu chang 20 na hnuaia Insecticide Inspector atana ruat a ni ang.
h.” Label” chu rannung thahna hlo( insecticide) funna(package) a thu ziak engpawh, khawl chhut a ziak ani emaw a lema lantirna thil( graphic) emaw, a funna an thun lehchhawn na bawm emaw a inziak reng reng te hi an ni.
i. “Licensing Officer” chu chang 12 na hnuaia Licensing Officer atana ruat te an ni.
j. “Manufacture” in a huam te chu-
I. Rannung thahna hlo( insecticide) engpawh, zawrh sum, sem leh hman atana tih dan( process) engpawh, a siam dan te, siam danglam dan te( altering), a tawpna tuai hnum( finishing) te, a fun dan ( packing ) te, a sawifiahna lehkhathem bel ( label) te, a thliar hran( breaking) emaw a cheibawl ( treating) emaw, mi tih dan chhawm (adopting) emaw hi manufacture a ni a. Mahse hei hian retail business atana rannung thahna hlo fun leh thliar hran te a huam lovang.
II. Kawng zawng nei leh chiang taka lantir (formulate) atana rannung thahna hlo (insecticide) tela thil buatsaih reng reng chu manufacture hian a huam bawk ang.
k. “ Misbranded” –Heng a hnuai a tarlan ah te hian rannung thahna hlo ( insecticide) te hi a lem/ dan kalha mi bum tum na ang a ngaih an ni ang.
I. A chhinchhiahna lehkhathem( label) khan thuziak( statement), lemziak( design), a lema lantirna ( graphical representation) diklo emaw mi bum thei emaw a fun dan in a chhunga thil awm chungchang ah mi bum thei anga a lan in; emaw
II. Midang rannung thahna hlo (insecticide) entawn emaw an hming ang lo puttir ve; emaw
III. A chhinchhiahna lehkhathem (label) khan hlauhawm lo thleng thei (warning) emaw fimkhur tura inhrilh lawkna (caution) a ken tel loh chuan; emaw
IV. He dan in a phut ang a mi pangngai tana chhiar leh hriatthiam awlsam tura a chhinchhiahna lehkhathem (label) a thumal emaw, thuziak emaw, hriattirna emaw langsar taka tarlan a nih loh in; emaw
V. He dan in a phut anga fun (packed) emaw chhinchhiahna lehkhathem (label) dah emaw a nih loh in; emaw
VI. He dan in a phut ang thlapa an in ziah luh (registered) loh in, emaw
VII. A chhinchhiahna lehkhathem (label) in-a registration number nilo, registration dang a tarlan in; emaw
VIII. Rannung thahna hlo( insecticide) khan an tuk zat aia sang tur a lo pai emaw; a nihna tidanglam turin an lo pawlh emaw; a funna ah an lo telh emaw registration a tel si lo thil engemaw an lo telhin.
l. “ Package” chu bawm (box), um(bottle), boruak chhuah loh nana thil tuam nana hman chi( gasket), tin( tin), tui dahna tin lian (barrel), thingrem(case), thil dah thatna bawm( receptacle), buara(sack), ip(bag), thil funna(wrapper) emaw thil dang rannung thahna hlo(insecticide) dahna emaw funna atana hman.
m. “Premises” chu ram, dawr, dawrte emaw khawi hmun pawh rannung thahna hlo( insecticide) hralhna emaw siamna emaw chhekkhawl na emaw hmanna emaw ani a. Rannung thahna hlo(insecticide) phurhna lirthei a huam tel bawk.
n. “Prescribed” chu he dan hnuai a rules in a ruat/tuk.
o. “Registered” chu he dan hnuaia in register hi a ni ang.
p. “ Sale” chu rannung thahna hlo(insecticide) engpawh pawisa fai a hralh emaw a ba a inleitir emaw a hlawma hralh( wholesale) emaw tlem tlema hralh(retail) emaw zawrh atana inremsiamna emaw zawrh tura phalna tihlanna emaw zawrh atana phochhuah emaw zawrh atana kut a awm emaw zawrh tum a bei emaw tihna ani.
q. “State Government” chu Union Territory bikah chuan administrator hna chelhtu ani ang.
r. “Worker” – Mi tu pawh inremna/intiamna hnuaia hnathawk tura rawih emaw hna zirtir te hi worker an ni.
4. The Central Insecticides Board-
1. Central Sawrkar chuan a rang lamin Central Insecticides Board a din ang a. He Board hian Central Sawrkar leh State Sawrkar te, he dan hnuaia thiamna bik ngaiah a finchhuah ang. Tin, he board hian he dan in a thawh tur a tuksak te a kengkawh bawk ang.
2. Sub section(1) a Board in a finchhuah turah hian hengte hi a tel ang:
a. Rannung thahna hlo( insecticide) hmanna kawng a mihring leh ramsa tana hlawhthawnawm awm thei te leh chutiang laka in vendan te;
b. Rannung thahna hlo (insecticide) siamna, zawrhna, chhekkhawlna, phurhsawnna leh semna kawnga mihring leh ramsa tana him tur ah te.
3. Board kan tih ah hian a hnuaia mi te hi rorel pawla mi( member) an ni ang:
a. The Director- General of Health Services, ex officio, Chairman nihna a chelh ang.
b. The Drugs Controller, India, ex officio
c. The Plant Protection Adviser to the Government of India, ex officio
d. The Director of Storage and Inspection, Ministry of Food, Agriculture, Community Development and Co-operation,( Department of Food) ex officio;
e. The Chief Adviser of Factories, ex officio;
f. The Director, National Institute of Communicable Diseases, ex officio;
g. The Director-General, Indian Council of Agriculture Research, ex officio;
h. The Director-General, Indian Council of Medical Research, ex officio;
i. The Director, Zoological Survey of India, ex officio;
j. The Director- General, Indian Standards Institution, ex officio;
k. The Director- General of Shipping emaw, a awm lovin, the Deputy Director General of Shipping, Ministry of Transport and Shipping, ex officio;
l. The Joint Director, Traffic (General) Ministry of Railways (Railway Board), ex officio;
m. The Secretary Central Committee for Food Standards, ex officio;
i. The Animal Husbandry Commissioner, Department of Agriculture, ex-officio;
ii. The Joint Commissioner( Fisheries), Department of Agriculture, ex officio;
iii. The Deputy Inspector- General of Forests( Wild Life), Department of Agriculture, ex officio;
iv. The Industrial Adviser (Chemicals), Directorate- General of Technical Development, ex officio
n. Ministry of Petroleum and Chemicals aiawh tur mi pakhat, Central Sawrkar in thlan tura a tarchhuah ( nominate) tur.
o. Damdawi chawhpawlh hna zirtu (pharmacologist) pakhat, Central Sawrkar in thlan tura a tarchhuah (nominate) tur.
p. Damdawi thiamna peng khat; tur awm dan leh a hnathawh zirtu ( toxicologist) pakhat, central Sawrkar in thlan tura a tarchhuah(nominate) tur.
q. State a vantlang hriselna (public health) lam kaihnawih department aiawh mi pakhat, Central Sawrkar in thlan tura a tarchhuah ( nominate) tur.
r. State a Agriculture director hna chelhtu mi pahnih, Central Sawrkar in thlan tura a tarchhuah( nominate) tur.
s. Mi pali, an zinga pakhat hi hnathawhna hmuna himna (industrial health) leh hnathawhna hmun atanga natna kai theih (occupational hazards) a thiam bikna nei, Central Sawrkar in thlan tura a tarchhuah (nominate) tur.
t. Council of Scientific and Industrial Research aiawh mi pakhat, Central Sawrkar in thlan tura a tarchhuah (nominate) tur.
u. Thil nungte; an chenna hmun a zira an nungchang zirtu (ecologist) pakhat, Central Sawrkar in thlan tura a tarchhuah (nominate) tur.
4. Sub section 3 clause(xiv) – (xxi) hnuaia thlan tura tarchhuah te chu registration emaw thihna emaw thildang vang emaw a an hmun a ruak anih ngawt loh chuan, thlan an nih atanga kum 3 chhung an hna an chelh ang a. Tin, kum 3 hnu ah hian thlan nawn theih an ni bawk ang.
Clause (xvii) leh (xviii) hnuaia thlan tura tarchhuah (nominate) te erawh hi chuan ruat an nih hunchhung atan chauh an hna hi an chelh ang.
5. Board, Registration Committee leh committee dang chang 6 na hnuaia din te thiltih leh chetdan,heng: hmun ruak chungchang ah te, an kalhmanga chhiatna leh thatlohna awm thei chungchang ah te hian thu zawhfiah tura koh theih an ni lovang.
5. Registration Committee
1. Central Sawrkar chuan Registration Committee, Chairman leh Board member panga aia tam lo awmna a din ang (Drugs Contoller, India leh Plant Protection Adviser to the Government of India telin)
a. Thil siamna hlo chi hrang hrang( formulae) te chu an endik hnu ah rannung thahna hlo( insecticide) chu an register ang a, ram dang atanga chaw luttu( importer) leh a siamtu( manufacturer) ten an chanpual an hauh chu an nemnghet( verify) bawk ang.
b. He dan in a hnathawh tur hrang hrang a sawi te hi an thawk bawk tur ani.
2. Chairman hi Board member a nih loh na ah chuan, a hna a chelh hun chhung tur leh a hna chelh a a dinhmun tur te chu Central Sawrkar in a ruat fel ang.
3. Sub section(2) bakah hi chuan Registration Committee member te chuan Board member an nih chhung zawng an hna an chelh ang.
4. He Committee hian thiam bikna nei (expert) te thawhhopui ah tul a tih hun chhung a sawm thei a, mahse chutiang anga thawhhopui a mithiam an sawmte chuan vote an nei ve thei lovang.
5. Registration Committee te chuan anmahni zawm tur dan leh an hna an kenkawh dan tur te an insiam thei ang.
6. Other Committee: (Committee dang)
Board chuan tul a tih angin committee dang a ruat thei ang a, Board member ni lo te pawh thuneihna (power) leh tihtur (duty) lekkawh turin a ruat thei bawk ang.
7. Procedure for Board:(Board kalhmang tur)
Board chuan anmahni emaw committee dang ten-a an zawm tur leh an hna an kenkawh dan tur, dan tesep (bylaws) te an siam thei ang.
8. Secretary and other officers: (Secretary leh officer dang te)
Central Sawrkar chuan
I. Board Secretary tur mi pakhat a ruat ang a, Registration Committee Secretary hna a chelh tel ang.
II. Tul a tih ang in Board leh Registration Committee te chu thiamna bik nei leh thawktu dang te a ngaihtuahsak ang.
9. Registration of insecticides: (Rannung thahna hlo ziahluh chungchang)
1. Mi tupawh in rannung thahna hlo(insecticides) ramdang atanga a chaw lut duh emaw a siam duh anih chuan Registration Committee hnenah inziahluh dilna a thehlut ang a, rannung thahna hlo( insecticide) chi khat zelah dilna hran siam tur ani.
Tin, mi tupawh, he chang(section) hman tan a nih hma-a, hetiang lam sumdawnna a a lo inhnamhnawih tawh anih chuan, he dan hman tan ni atanga chhiar a thla 17 chhungin Registration committee hnenah dilna a thehlut tur ani.
A chunga huntiam chhung kan sawi a inziaklut( register) hman lo te chuan thla khat zel a cheng za ( Rs. 100) chawiin dilna hi engtik hunah pawh an siam leh thei ang.
2. Sub section (1) hnuaia dilna (application) chu ruat anih ang thlapa an duan dan (form) leh a sawi bik( particulars) te keng tela siam tur ani.
3. Chutiang dilna chu dawn a nih velah, Committee chuan tul a tih ang in rannung thahna hlo( insecticide) chu a enfiah ang a, ramdang atanga chaw luttu( importer) leh a siamtu (manufacturer) ten an dilna-a, dika an chhal leh a rannung thahna hlo( insecticide) te a inmil a, rannung thahna hlo( insecticide) chuan sawtna( efficacy) a neih zia leh mihring leh ran tana a him zia te a enfiah a, a lungawi thlap hnuah, a ziaklut( register) ang a, pawisa chawi zat tur chawi tir in, registration number leh Certificate of Registration, dilna an dawn atanga thla 12 chhungin a pechhuak ang.
Chutiang hun chhung a Committee chuan thutlukna mumal a siam thei lo anih chuan thla ruk aia rei lo hun chu a pawtsei leh thei ang.
Dilna siamtu in a rannung thahna hlo (insecticide) chungchang a invenlawkna (precautions) a siamte chu mihring leh ramsa tana zawm mai har a ni emaw a him tawk lo anih chuan inziaklut (register) tura a dilna chu Committee chuan a hnawl sak thei ani.
3A. March ni 31, 1975 hma lama dilna dawn te chu, sub section(3) in huntiam chhung a sawi tiam loh in,Registration Committee chuan huntiam pelh hnu eng hunah pawh, nimahse Insecticides (Amendment) Act, 1977 hman a nih atanga kum khat a liam hma in a thehthang( dispose) thei ang.
3B. Rannung thahna hlo( insecticide) ziahluh tur a dil chu India ram a chin chhuah hmasa ber ni a a ngaih chuan, Registration Committee chuan enfiah nghal mai lovin, kum 2 chhung atan, a zawm tur dan te siamin, a lo ziaklut lailawk thei ang
3C. Registration Committee chuan Rannung thahna hlo( insecticide) thatna te, mihring leh ramsa tana a himna te ngaihtuah chungin, certificate leh registration a pek laia tiamkamna(condition) a lo siam tawh te a tidanglam thei a. Chutiang atan chuan certificate neitu chu ziak a hriattirna pe in, a certificate kawl chu hun tiam chhung a hlan let turin a ti thei ani.
4. Miin a dil anga rannung thahna hlo(insecticide) chu ziah luh(register) sak a nih a, midang in ramdang atanga chawk luh( import) ve emaw, siam ve emaw, chutiang sumdawnna a tel ve a duh a, dilna a siam a, pawisa chawi ngai zat a chawi chuan, registration number leh certificate of registration pek ve ani ang a, a hma a rannung thahna hlo(insecticide) an register na a tiamkamna( condition) ang tho siamsak a ni ang.
10. Appeal against non registration or cancellation: (Ziahluh dilna hnawl leh sut anih a zualko dan)
Chang 9 na hnuaia Registration Committee in thutlukna a siam a lungawilo chuan, Committee thutlukna an hrilh atanga ni 30 chhungin, dan zawm tur leh pawisa chawi ngai zat te chawiin, Central Sawrkar hnenah a zualko thei ang.
Central Sawrkar chuan a zualkotu( appellant) zualko chhan chu chhan tha tawk tling a a ngaih chuan, kan sawi tak hun ral hnu ah a thubuai chu a ngaihtuah sak ang.
11. Power of Revision of Central Government: (Central Sawrkarin in ennawn tura a thuneihna)
Chang 9 na hnuaia Registration Committee in thutlukna a siam, ziak a a chhinchhiahna (record) chu Central Sawrkar in, eng hunah pawh, dan ang leh chet dan dik a ni em tih enfiah turin a ko thei a. Tin, chu mi kaihhnawih chuan tha a tih angin thupek ( order) a chhuah thei bawk.
Nimahse, thutlukna a siam atanga kum khat a liam hnuah erawh eng thupek (order) mah a chhuah thei tawh lovang.
Tin, insawifiahna hun tha a pe a nih loh chuan, tu chhiatna tur mahin Central Sawrkar in thupek(order) a chhuah tur a ni lovang.
12. Licensing Officers:
State Sawrkar chuan Official Gazette a hriattirna chhuah in, he dan hnuaia tling ni a a hriat chu Licensing Officer atan a ruat thei a. Licensing Officer thuneihna tur huam chin a sawifiah tel bawk ang.
13. Grant of License: (License pek chungchang)
Mi tupawh rannung thahna hlo( insecticide) siam emaw zuar emaw chhekkhawl emaw zawrh atana tarchhuak emaw sem emaw [sumdawn nana buh leh thlai tichhetu(pest) tihremna hlo(insecticide) nena hmang kawp duh emaw] te chuan Licensing Officer hnenah license a dil thei ang.
He chang(section) a awm hma a, mi tupawh rannung thahna hlo( insecticide) siamna emaw zawrhna emaw chhekkhawlna emaw zawrh tura tarchhuah emaw sem hna emaw a lo inhnamhnawih tawh te chuan he dan hman a nih atanga thla 17 chhungin Licensing Officer hnenah License dilna a siam thei ang.
Tin, mi tupawhin, Insecticides ( Amendment) Act 1977 hman a nih hma a, sumdawnna atana buh leh thlai tichhetu(Pest) tihremna a a lo inhnamhnawih tawh anih chuan, he dan hman anih atanga thla 6 chhungin Licensing Officer hnenah license dilna a thehlut thei ang.
2. Sub section (1) hnuaia dilna siamtu chuan form leh zawm tura a sawi bik(particulars) te chu a zawm tur ani.
3. Chutiang dilna chu dawn a nih chuan, Licensing Officer chuan license chu tiamkamna (condition) leh pawisa chawi ngai te chawitir a nih hnu ah a pechhuak ang.
4. He chang (section) hnuaia license pek te chu huntiam chhung a tarlan angin a nung (valid) ang a, pawisa chawi ngai zat te chawiin tih nun (renew) leh theih a ni ang.
Sub section(1) first proviso leh second proviso hnuaia license pek tawh te chu, he dan in an inziahluhna( registration) a sut(cancelled) emaw a hnialna( refusal) Official Gazette a a tichhuak anih chuan, a tihchhuah ni la la in chu license chu sut(cancelled) nghal anga ngaih a ni ang
14. Revocation, suspension and amendment of license: (License sut, tihtawp rih leh thlak danglam chungchang)
1. Licensing Officer chuan a hnuai ami ang hi a thlen chuan license a sut sak thei ang.
a. Chang (section) 13 na hnuaia license pek chhuah chu diklo taka engemaw lantirna (misrepresentation) a awm vang anih in.
b. License neitu chuan tiamkamna (condition) a zawm lo emaw, he dan hnuaia zawm tur te a bawhchhia anih in.
2. Licensing Officer chuan license neitu chu insawifiahna hun a pek hnuah a license chu a sut sak (revoke) emaw a titawp rih( suspend) thei ang.
Licensing Officer chuan dan kalh si lovin, chang 13 na hnuaia license pek tawh chu a tidanglam thei a, a thlak danglam (amend) thei bawk.
15. Appeal against the decision of a Licensing Officer: (Licensing Officer thutlukna a zualko dan)
1. Chang 13 na leh 14 na hnuaia Licensing Officer thutlukna a lungawi lo chuan, thutlukna hrilh hriat anih atanga ni 30 chhungin, thuneitu sang zawk hnenah, pawisa chawi ngai te chawiin a zualko thei ang.
Chhan tha tak vanga hun tiam chhunga zualko hman lo pawh a zualkona( appellant authority) chuan a lo ngaihtuah sak thei tho ani.
2. Sub section (1) hnuaia zualkona dawn anih in, a zualkotu chu insawifiahna hun pek ani ang a, thubuai chu thla 6 chungin chinfel/ tihtawp( dispose) a ni ang a. Heta thubuai ngaihtuahtu ( appellate authority) thutlukna hi thu tawp a ni tawh ang.
16. Central Insecticides Laboratory:
Central sawrkar chuan Official Gazette ah hriattirna chhuah in Central Insecticides Laboratory a din thei ang a. Central Sawrkar in Director atana a ruat thununna hnuaiah a awm ang.
Central Sawrkar chuan Official Gazette a hriattirna chhuah in Central Insecticides Laboratory hi zirna in( institution) ah a din thei bawk a. Chutiang a din ah chuan Director thuneihna zawng zawng te chu Zirna in( Institution) lu berin a luah thung ang.
17. Prohibition of Import and manufacture of certain insecticides: ( Rannung thahna hlo lakluh leh siam khap te)
1. Mi tupawh, amah emaw a aiawh in emaw heng a hnuaia tarlan te hi ram dang atang in an chaw luh (import) thei lo ang a, an siam(manufacture) thei lo bawk ang.
a. Rannung thahna hlo(insecticide) lem.
b.Chang 27 na hnuaia rannung thahna hlo(insecticide) zawrh,sem leh hman khap lai mek.
c. Rannung thahna hlo (insecticide) register anih laia intiamkamna ( condition) zawm lo te.
d. He dan kalha rannung thahna hlo (insecticide) siam te.
Nimahse chang 9(1) hnuaia rannung thahna hlo(insecticide) register tawh te chu, Registration Committee in register atana a hnawl thu a hriattir anih loh chuan, chang 3(k) (Vi), (vii), (Viii) na hnuaiah te hian a lem( misbranded) anga ngaih a ni lo ang.
2. Mi tupawh, amah emaw, a aiawh in emaw, he dan hnuaia license a pek laia tiamkamna( condition) ang anih loh chuan rannung thahna hlo(insecticide) a siam thei lo ang.
18. Prohibition of sale, etc. of certain insecticides: (Rannung thahna hlo zawrh etc khap chungchang)
1. Mi tupawh, amah emaw, a aiawh in emaw heng a hnuai a tarlan te hi zawrh, chhekkhawl, zawrh atana tarchhuah, sem, phurhsawn phal a ni lovang:
a. Rannung thahna hlo(insecticide) he dan hnuaia register ni lo.
b. Rannung thahna hlo(insecticide) zawrh, sem emaw hman emaw he dan hnuaia chang 27 in a khap lai mek.
c. Rannung thahna hlo (insecticide) he dan in-a a sawi kalh reng reng te.
2. Mi tupawh, amah emaw, a aiawh in emaw he dan hnuaia license a pek laia intiamkamna (condition) a siam ang anih loh chuan, zawrh, chhekkhawl, zawrh atana tarchhuah, sem, phurhsawn phal a ni lovang.
Explanation (Hrilhfiahna)
He dan chang 9(1) na hnuaia rannung thahna hlo(insecticide) Certificate of Registration dil te chu Official Gazette a an in register na chu hnial(refuse) ani tih hriattir an nih hma loh chuan register ang a ngaih a ni ang.
19. Insecticide Analysts:)
Central Sawrkar emaw State Sawrkar emaw in Official Gazette a hriattirna chhuah in mi engzat pawh, tul a tih ang in, thiamna bik emaw thiamna ngai he danin a sawi nei te chu Insecticide Analysts atan a ruat thei ang.
Nimahse rannung thahna hlo (insecticide) siam, ram dang atanga chawk luh leh zawrh chungchang a sum a hlawkna tel tu chu he hna chelh tur hian ruat theih an ni lovang.
20. Insecticide Inspectors:
Central Sawrkar emaw State Sawrkar emaw in Official Gazette a hriattirna chhuah in, mi engzat pawh, tul a tih ang in, thiamna bik emaw thiamna ngai he danin a sawi nei te chu Insecticide Inspectors atan a ruat thei ang.
Nimahse thiamna ngai zat phut ang nei lo te chu chang 21 (a) leh (d) atan chauh ruat theih an ni ang.
Tin, rannung thahna hlo(insecticide) siam, ramdang atanga chawk luh leh zawrh chungchang a sum a hlawkna tel tu chu he hna chelh tur hian ruat theih an ni lovang.
2. Insecticide Inspector te chu Indian Penal Code(45 of 1860) chang 21 na in Public Servant a tih huamchhung a tel an ni tur ani.
21. Powers of Insecticide Inspectors: (Insecticide Inspectors te thuneihna)
1. Insecticide Inspector chuan heng a hnuaia thuneihna te hi a nei ang:
a. he dan bawhchhiatna a awm mek emaw a awm dawn ni a a hriat emaw Certificate of registration emaw license pekchhuah an nih laia intiamkamna(condition) awm te, he dan leh he dan hnuaia rules te zawm a ni reng em tih enfiah nan emaw Insecticide Inspector hian khawi hmun pawh, hun remchanga ngaihah, midang puihna tel in emaw a lut in a dap thei ang .
b. Rannung thahna hlo(insecticide) siamtu te, sem tu te, phur tu leh dealer ten he danin ti tura a tih anga register, record leh lehkha pawimawh dang an vawn atangin, he dan a bawhchhiatna awm thei finfiahna(evidence) a pui thei tur anih chuan, Insecticide Inspector hian a duh lai a phawrh tir thei a, a endik thei a, a chhut(examine) thei a, a copy a siam thei a, a duh lai a lakchhuah tir thei bawk.
c. He dan hnuaia zawm ngai te zawm ani reng em tih enfiah nan a duh angin endik hna a kalpui thei a, thu a zawtfiah thei a, lirthei tlante a tiding thei bawk.
d. He dan kalh ni a a hriat chuan, rannung thahna hlo (insecticide) sem, zawrh leh hman te chu ni 20 aia rei lo a titawp thei. Tin, rannung thahna hlo (insecticide) that lohna (defect) chu a kawltu in a nuaibo thei dawn anih loh chuan chu rannung thahna hlo (insecticide) chhekkhawl sa chu a man sak thei bawk ang.
e. Rannung thahna hlo (insecticide) sample lak a, chung sample te chu Insecticide Analyst hnenah finfiah (test) atana thawn.
f. He dan in-a a tum te tihhlawhtlin anih theih nan a tul anga thuneihna lekkawh.
2. Code of Criminal Procedure 1973, Chang 94 na hnuaia man theihna thupek(warrant) pek anih rere in a zawn leh a man kawngah a theih chin chin chu he Cr.P.C dan ang hian kalpui tur ani.
3. Code of Criminal Procedure, 1973 (2 of 1974) chang 42 na in police officer thuneihna a pek ang te chu Insecticide Inspector hian a kengkawh ve thei ang a, he a thuneihna hi rannung thahna hlo(insecticide) an mansak emaw enfiah tura sample an laksak a hming diktak leh chenna hmun fiah nan a hmang thei ang.
22. Procedure to be followed by Insecticide Inspectors: (Insecticide Inspector in dan a zawm tur te)
1. Insecticide Inspector in chang 21 (1) (b) anga record, register leh lehkha pawimawh dang a man in, a rang thei ang berin Magistrate a hriattir ang a, an thil man enkawl/khuahkhirh dan tur chungchang ah pawh magistrate thupek angin a kalpui ang.
2. Insecticide Inspector in chang 21(1) (d) hnuaia hma a lak reng reng in a hnuaia mi ang hi a zawm tur ani:
a. Rang takin rannung thahna hlo (insecticide) zawrh emaw, sem emaw, hman dan emaw chuan Chang 18 na a kalh em tih a enfiah ang a, chutiang a a zawrh, sem leh hman chungchang ah dan a lo kalh lo anih chuan chawp leh chilhin thupek a lo chhuah tawh chu a sut leh ang a, a lo mansak tawh te pawh chu kir leh turin hma a la ang.
b. Rannung thahna hlo (insecticide) chhekkhawl sa a man chuan, a rang thei ang berin magistrate a hriattir ang a, a enkawl zui dan tur chungchang ah pawh magistrate thupek angin a kal ang.
c. Dan kalh a puh vanga rannung thahna hlo (insecticide) man a nih in, a neitu chuan a that lohna te a lakiang thei anih chuan, chawp leh chilh in thupek chu a sut ang a. Tin, Insecticide Inspector in rannung thahna hlo (insecticide) chhekkawl sa a mansak te chu, a rang thei ang bera magistrate hriattirin, a thupek angin thlah zalen leh ani ang.
3. Insecticide Inspector in rannung thahna hlo(insecticide) sample a lak reng reng in, a fair price a tender ang a, ziaka nemnghehna( written acknowledgement) a phut thei bawk.
4. Sub section(3) hnuaia a man tur a tender chu hnialkalh ani emaw,Insecticide Inspector in Chang 21(1) (d) na hnuaia insecticide chhekkhawl sa a man emaw anih chuan receipt a pe tur ani.
5. Insecticide Inspector in enchhin emaw endik atana rannung thahna hlo(insecticide)sample a laksak reng reng in, a laksaka hnenah ziakin a thil tum a hriattir ang a. Tin, a laksaka a awm lai ngeiin, a kalbo lui anih si loh chuan, a sample lak chu hmun thum ah a then ang a, a seal ang a, chhinchhiahna a siam bawk ang. A laksaka chu a seal leh a chhinchhiahna a hman ve a phalsak bawk tur ani.
Nimahse chung rannung thahna hlo(insecticide) te chu tlem te te a bawm a dah an nih emaw a chhiat phah dawn emaw anih chuan a chunga kan sawi ang a then darh lovin, Insecticide Inspector chuan bawm thum(3) chu a la ang a, chhinchhiahna a siam ang a, a tul chuan a seal bawk ang.
6. Insecticide Inspector chuan hmun thum a sample a thendarh zinga hmun khat chu a laksak hnenah a pe kir ang a, a la bang chu hetiang hian a tiral ang
a. Hmun khat emaw bawm khat emaw chu Insecticide Analyst enchhin atan emaw enfiah atan a thawn ang a.
b. A pahnihna chu chu rannung thahna hlo (insecticide) thubuai Court a kal mek ah a thlen (produce) ang.
23. Persons bound to disclose place where insecticides are manufactured or kept: (Rannung thahna hlo siamna leh dahthatna hmun puangzar tu tur)
Rannung thahna hlo (insecticide) siamna emaw zawrh leh sem atana an dahthatna hmun a mawhphurtu chuan, Insecticide Inspector in a ngiat hunah, chu rannung thahna hlo (insecticide) siam leh dahthatna hmun chu Insecticide Inspector hnenah a puangzar tur ani.
24. Report of Insecticide Analyst:
1. Chang 22(6) hnuaia rannung thahna hlo(insecticide) sample enchhin emaw enfiah atana Insecticide Analyst hnenah thehluh chu ni sawmruk (60) chhungin Insecticide Analyst chuan Insecticide Inspector hnenah a report sign sa, a tlukpui a ziahchhawnna(duplicate) chu a thehlut tur ani.
2. Chutiang a Insecticide Inspector in report a dawn zinga copy khat chu sample an laksaka hnenah a pe ang a, tin, a copy dang chu inkhinna dang atan a hman ah a kawl tha ang.
3. Insecticide Analyst in report a sign tawh chu finfiahna (evidence) anga ngaih a ni ang a. Sample an laksaka chuan report a dawnni atanga ni sawmhnih pariat(28) chhunga Insecticide Inspector emaw sample thubuai kal lai mek ngaihtuah tu Court ah emaw, ziaka finfiahna(evidence) dang, chu report kalh chu a phawrh duh ani tih a hriattir loh chuan chu finfiahna(evidence) chu chiangsa anga ngaih ani.
4. Sample chu Central Insecticides Laboratory a enchhin emaw enfiah emaw a la nih loh a, sub section(3) anga sample an laksaka khan Insecticide Analysts report kalha finfiahna(evidence) dang a phawrh duh chuan, Court chuan a duhthu in a sawiseltu(complainant) emaw, heka awm(accused) ngenna angin, chang 22(6) na hnuaia magistrate hma a sample thlen(produce) tawh chu Central Insecticides Laboratory enchhin emaw enfiah turin a thawn thei ang a. Chu laboratory chuan enchhina leh enfiahna a neih hnu ah Central Insecticides Laboratory Director chuan a sign ang a, chu report chu finfiahna chiang tawh anga ngaih ani ang.
5. Seb section(4) hnuaia Central Insecticides Laboratory in enchhinna leh enfiahnan a a senso zawng zawng chu Court thupek ang in a sawiseltu(complainant) in emaw, heka awm(accused) in emaw a tum vek tur ani.
25. Confiscation: (Ram sum atana laksak)
1. Mi tupawh, he dan kalha che thiamloh chantir anih chuan, rannung thahna hlo (insecticide) a chhekkhawl sa chu laksak ani ang.
2. Court chuan Insecticide Inspector in a dilna ang emaw thu zawhfiah ngai(inquiry) te a lak hnu ah, rannung thahna hlo(insecticide) lem(misbranded) anga a ngaih chuan, chu rannung thahna hlo( insecticide) chu a laksak thei ang.
26. Notification of poisoning: (Tur chungchanga hriattirna)
State Sawrkar chuan Official Gazettee a hriattirna chhuah in mi tupawh rannung thahna hlo(insecticide) hman leh chelek kawnga tur awm zat ah report thehlut turin a ti thei ang.
27. Prohibition of sale, etc. of insecticide for reasons of public safety: (Mipui vantlang himna atana insecticide zawrh etc khap)
1. Chang 26 na hnuaia report a dawn emaw thildang vang emaw a Central Sawrkar in emaw State Sawrkar in, Chang 3(e) (iii) na hnuaia rannung thahna hlo(insecticide) emaw rannung thahna hlo(insecticide) dang emaw te chu mihring leh ran tana hlauhawm ni a a ngaih a, hma lak vat ngai ni a a ngaih chuan, Sawrkar chuan Official Gazette ah hriattirna chhuah in, a zawrh, sem leh hman chu tul a tih chin leh tul a tih hun chhung( ni sawmruk aia tam lo) chhuichian atan a khap thei ang.
Hun tiam chhunga a chhui zo hman lo anih chuan, Central Sawrkar emaw State Sawrkar emaw chuan ni sawmthum(30 days) aia tam lo a pawtsei thei ang.
2. An chhuichianna result atang emaw, State Sawrkar report a dawn atanga rannung thahna hlo(insecticide) chu mihring tana a hlauhawm lo ni a hriat chuan,a case a zirin thupek a chhuah ang ( insecticide a register duh lohna thupek emaw, certificate of registration a sutna thupek tiamin).
28. Notification of cancellation of registration, etc: (Registration sut ani tih hriattirna)
Rannung thahna hlo (insecticide) register atana hnialna (refusal) emaw Certification of registration sutna te chu Official Gazettee ah hriattirna emaw zawm tur dang a sawi anga chhuah tur ani.
29. Offences and punishment: (Dan bawhchhiatna leh a hremna)
1. Heng mite hi hrem theih an ni ang:
a. chang 3(k)(i)emaw(iii) emaw (viii) na hnuaia rannung thahna hlo(insecticide) lem ni a ngaih, ramdang atanga chawlut, siam,zuar, chhekkhawl, zawrh atana tarchhuak emaw sem emaw
b. Certificate of Registration tel lova rannung thahna hlo (insecticide) ramdang atanga chawk luh leh siam rere; emaw
c. License tel lova rannung thahna hlo(insecticide) siam,zawrh, chekkhawl emaw zawrh atana tarchhuah emaw sem; emaw
d.Chang 27 na kalha rannung thahna hlo (insecticide) zuar leh sem; emaw
e.Chang 27 na in rannung thahna hlo(insecticide) hnathawktu in a hman a khap te, emaw
I. Insecticide Inspector in he dan hnuaia a thuneihna a lekkawh chungchangah leh a hnathawh daltu chu hrem theih ani ang.
II. Vawi khat tihsualna ah kum 2 thleng lungin tantir theih ani a, Pawisa cheng sanghnih thleng chawitir theih a ni bawk a, a pahnih a hrem kawp theih a ni bawk ang.
III. Vawi hnih leh a aia tam a tihsualna ah kum thum thleng lungin tantir theih a ni ang a, pawisa chawitir theih ani ang a, a pahnih a hrem kawp theih ani bawk ang.
2. He dan kalha rannung thahna hlo (insecticide) hmangtu chu cheng zanga aia tam lo chawitir a hrem theih ani ang.
3. He dan kalha rannung thahna hlo (insecticide) hmangtu emaw Certificate of Registration emaw license pek anih laia intiamkamna (condition) kalhtu chu a hnuai ami ang hian hrem theih ani ang
a. Vawi khat tihsualna ah thla ruk (6 months) thleng lungin tantir emaw, pawisa chawitir emaw, a pahnih a hrem kawp theih ani ang a.
b. Vawi hnih leh a aia tam tihsualna ah kum khat thleng lungin tantir emaw, pawisa chawitir emaw, a pahnih a hrem kawp theih ani ang.
4. He dan hnuaia thiamloh chantir tawh in a tinawn leh anih chuan, Court chuan a hming leh a chenna te,a thiltih sual leh hremna a pek te chu chanchinbu ah a chhuah thei ang a, Court in thupek a chhuah ang in thildang pawh tih theih a ni ang.
30. Defense which may or may not be allowed in prosecutions under this Act: (He dan in thiamthu a pawm leh pawm loh te)
1. He dan hnuaia inkhinna ah, heka awm (accused) chuan rannung thahna hlo(insecticide) zia leh nihna a hriat loh thu te, a siam, zawrh, sem leh ram dang atanga chawkluh chungchang ah hlauhawm a awm ani tih a hriat loh thu te tan chhan ah a hmang thei lovang.
2. Chang 17 na atan hian a hnuaia rannung thahna hlo (insecticide) tarlan te hi a lem anga ngaih a ni lovang
a. A rihna leh a that lohna thup nan ni si lova, sumdawn nana phurh kual leh ei tlaka siam nana bawlhhlo hlauhawm loh telh emaw
b. A siamna te, a buatsaihna te, a thawn chhawnna te a loh theih loh a thil tul lo chawhpawlh anih in.
3. Ram dang atanga chawlut tu ni lo emaw a siamtu ni lo emaw a sem darh na kawnga aiawh tu ni si lo chuan, heng a hnuai ami te hi a fiah theih chuan, he dan hi kalh mahse mawh a phur lovang:
a. Rannung thahna hlo (insecticide) chu ramdang atanga chaw luttu(importer) hnen atang emaw, license nei thlap a insecticide siamtu emaw a semtu emaw dealer hnen atanga a neih chuan.
b. Taima taka a beih hnu pawh a chu rannung thahna hlo (insecticide) chuan dan a kalhna a hmuh loh chuan.
c. A rannung thahna hlo (insecticide) chu a neih tirh ami ang thlap a a ngai ngai a a la dahthat in.
31. Cognizance and trial of Offences: ( Inkhinna a rorelna in a huap chin)
1. State Sawrkar in emaw, a aiawh a a ruat in emaw ziak a phalna a dah anih loh chuan he dan bawhchhiatna ah hian inkhinna kalpui a ni lovang.
2. Metropolitan Magistrate emaw Judicial Magistrate First Class aia hniam chuan he dan bawhchhiatna ah hian thubuai a rel thei lovang.
32. [Magistrate’s power to impose enhanced penalties] Rep. By Act 24 of 1977 Sec 8.
33. Offences by Companies: (Company te dan bawhchhiatna)
1. Company in he dan in a sawi te a bawhchhiat reng reng in, chu company a mawhphurhna latu chu thiam lo anga ngaih ani ang a, a lakah thubuai siam theih niin, hremna pek theih ani bawk ang.
Nimahse chutiang a mawhphurtu chuan dan bawhchhiatna chu a hriatpuina tello a thleng ani tih a finfiah theih emaw taima takin chung dan bawhchhiatna te chu pumpelh a tum ani tih a finfiah theih chuan hremna a pumpelh thei ang.
2. Company in he dan a bawhchhiatna ah hian company director emaw manager emaw secretary emaw company officer dang in phalna a pek vang emaw a haider vang emaw a ngaihsam vang emaw anih chuan, chu director, manager,secretary emaw company officer emaw chu thiam loh chantir ani ang a, a lakah thubuai ziahluh niin, hremna pawh pek ani ang.
Explanation: (Hrilhfiahna)
He chang bik atan hian
i. “Company” awmzia chu inhlawm khawm (body corporate) tihna ani a, firm emaw mimal inzawm khawm te a huam tel ang.
ii. “Director” tih hi firm kaihhnawih ah chuan firm a kawppui (partner) te ani ang.
34. Power of the Central Government to give directions: (Central Sawrkar in thupek pe tura a thuneihna)
Central Sawrkar chuan tul a tih angin he dan hnuaia State a hlen tur te chu thawk turin State Sawrkar hnenah thupek a pe thei ang.
35. Protection of action taken in good faith: (Rilru ngil taka thiltih humhimna)
Sawrkar emaw Sawrkar officer emaw Board emaw Registration Committee emaw Board Committee in emaw he dan hnuaia rilru ngil (good faith) taka thil a tih emaw tih a tum emaw anih chuan thubuai siamsak emaw khin theih emaw a ni lovang.
36. Power of the Central Government to make rules: (Central Sawrkar in dan a siam thei)
1. Central Sawrkar chuan, Board a rawn hnu leh a hma a a thil lo puanzar tawh hrereng in, Official Gazette ah hriattirna chhuahin, he dan kenkawh nana tangkai tur dan dang a siam thei ang.
Nimahse Central Sawrkar chuan thil thleng vanga dan (rules) siam vat a ngai ni a a hriat chuan Board rawn hmasa kher lovin a siam thei ang a, mahse chu dan a siam atanga thla ruk(6 months) chhungin Board chu a rawn leh tur ani. Tin, Board in Central Sawrkar dan siam a siamthat ngai lai a thurawn a pek chuan Central Sawrkar chuan a ngaihtuah tha leh tur ani.
2. Chu dan(rules) te chuan heng a hnuai ami te chungchang hi a sawilang thei
i. A fun dan leh a chhunga lehkhathem dah chungchangah;
ii. Rannung thahna hlo(insecticide) registration chungchangah;
iii. Board leh Registration Committee hnathawh chungchangah leh Board member te, Registration Committee member te, Board committee dang te zin veivah na senso leh pawisa hmuh tur chungchang ah te;
iv. Rannung thahna hlo(insecticide) ramdang atanga chawk luh an phal na hmun leh phal loh na hmun te;
v. Rannung thahna hlo(insecticide) registration dilna form leh particulars chungchang te;
vi. Registration a pawisa chawi ngai zat chungchang te;
vii.Chang 10 na hnuaia Central Sawrkar hnena zualko dan chungchang leh pawisa chawi ngai zat te;
viii. License dilna form leh particulars chungchang te;
ix. License form leh a form a tiamkamna(condition) thil tell eh pawisa chawi ngai zat chungchang te;
x. License tihnun(renew) hunchhung leh chutiang a pawisa chawi ngai zat chungchang te;
xi. Chang 14(2) na hnuaia license tihdanglam leh siamthat theih dan chungchang te;
xii. Central Insecticides laboratory hnathawh te;
xiii. Insecticide Analyst leh Insecticide Inspector ni tura thiamna ngai te, an thuneihna leh an mawhphurhna te.
xiv. Rannung thahna hlo(insecticide)sample enchhin dan leh enfiah dan chuingchang te leh a pawisa chawi ngai zat te;
xv. Insecticide Inspector in Chang 22(5) hnuaia rannung thahna hlo(insecticide) sample ennchhin emaw enfiah atana an laksaka hnena hriattirna a siam dan tur chungchang te;
xvi. Insecticide Analyst in chang 24(1) hnuaia Insecticide Inspector hnena report a thehluh dan tur;
xvii. Hnathawktu ten rannung thahna hlo(insecticide) an siamlai te, an phurh kual lai te, an sem lai leh an hman lai a, anmahni an bawlhhlawh loh nana invenhimna silhfen, thawmhnawm leh thildang an inbel tur chungchang te;
xviii. Hnathawktu ten a invenhimna silhfen, thawmhnaw leh thildang an hman tur chungchang te;
xix. Rannung thahna hlo(insecticide) hman leh khawih vel na a a tur laka invenlawk dan chungchang te;
xx. Tur awmdan chhui leh thlithlai dan chungchang te;
xxi. Hliam enkawlna tura hmanraw pek tur te;
xxii. Hnathawktu te him zawk nana an thil hmandan tura inzirtirna pek;
xxiii. Rannung thahna hlo(insecticide) siamna leh a khawih velna a hnathawktu te hriselna endik nana hman tur te;
xxiv. Rannung thahna hlo(insecticide) hmandan leh a chuangliam tih riral dan te, a suk leh silfai dan te leh a bawm chungchang te;
xxv. Record vawnthat leh endik dan te;
xxvi. Rannung thahna hlo(insecticide) phurhkual laia dahthat dan ;
xxvii. Rannung thahna hlo(insecticide) in lama hman tura thil pawlh zat tur;
xxviii. Rannung thahna hlo(insecticide) register atana hnawlna emaw Certification of registration sutna inhrilhhriat dan tur;
xxix. He dan hnuaia Central Sawrkar in officer leh thuneitu dang thuneihna leh hnathawh tur a pek te.
xxx. Thil dang engpawh hman tura tuk.
3. He dan hnuaia Central Sawrkar in dan (rule) a siam te chu siam zawh a nih velah Parliament in hnih ah pharh tur ani. Parliament in hnih te chuan an duh lai an siam tha (modify) thei ang a, an duh chuan chung dan te chu an pawm lo thei bawk.
37. Power of the State Government to make rules: (State Sawrkar in dan siam tura a thuneihna te)
1. State Sawrkar chuan Board a rawn hnu leh a hma a intiamkamna(condition) a lo chhuah tawh te zawm chung siin, Official Gazettee a hriattirna chhuah in he dan hlawhtlin lehzual nan leh Central sawrkar dan siam bahchhe si lovin dan a siam thei ang.
2. Chu dan siam thar chuan hengte hi a huam thei ang
a. Chang 15 na hnuaia thuneitu sang zawk hnena zualko na hmun tur te, zualko dan tur te, pawisa chawi ngai zat te leh chu a zualkona(appeallate authority) in a lo chinfel dan tur te.
b. He danin State Sawrkar hnena thuneihna leh tihtur a pek te, State Sawrkar in officer leh thuneitu dang thuneihna a pek te.
38. Exemption: (Inawlna)
1. Heng ah te hian he dan hi hman a ni lovang.
a. In, huan leh thlawhhma enkawl nana rannung thahna hlo(insecticide) hman te;
b. Schedule in a thil (substance) a tarlan reng reng emaw eng inpuahchahna (preparation) pawh chutiang thil (substance) telna, chung thil leh inpuahchahna chu rannung, sazu chi hrang hrang (rodents), pa lam chi (fungi), hnim (weeds) leh thlai dang emaw mihring tana tangkai lo ramsa khap nan emaw tihchhiat nan emaw hnawh bo nan emaw tihkiam nan emaw a hman a nih loh in.
2. Central Sawrkar chuan Official Gazette ah hriattirna chhuah in zirna in, scientific emaw research organization emaw rannung thahna hlo (insecticide) hriatchian tuma enchhina nei (experiment) te chu he dan in a sawi hrang hrang lak ah hian a awltir thei ang.