Buh leh thlai hmuna thlai eichhetu rannung engang nge awm leh eng zata tam nge awm tihte, eng thlai natna nge awm tih leh a nasat dante, thlai eichhetu rannung leh rannungtha leh maimawm eng zata tam nge awm tihte, buh leh thlai hrisel dan leh than that dante, sik leh sa leh ruahtui tlak danin thlai than chhoh dan a nghawng dante a hmun ngeia kala zirchian hi Agro Eco System Analysis(AESA) chu a ni a, Agriculture Department-a thawk extension workers leh loneitute tan a tangkaiin a pawimawh em em a ni. Hetianga a hmun ngeia kala zirchian hi thlai enkawl leh ven kawnga hmalak dan tur ruahman nen a tangkai hle a ni.

AESA-in a tum kawng hrang hrangte chu hengte hi a ni:-

   1. Thlai tiah tantirh atangin a than chhoh kawngah a hrisel dan leh hrisel loh dan thlithlai a, natna lan chhuah dan leh thlai rulhut vanga thlai than that loh dante chhinchhiah tur a ni.
   2. Thlai-in natna a veiin emaw rannungin an seh chhiatin emaw amah leh amah a insiamthat leh theih dan thli thlai tur a ni.
   3. Thlai eichhetu rannung leh rannungtha leh maimawm engzata tam nge awm tih hriat tur a ni.
   4. Leilung awm dan, lei hnawn leh ro lamte, a thawlen leh bek dante thlithlai tur a ni.
   5. Boruak lum leh vawh lamte, ruah sur dan leh ni sat dante thlithlai tur a ni.
   6. Tun hmaa loneitu-in ama thlai hmuna a tawnhriat thil chi hrang hrang pawh ngaihthlak saka ngaihpawimawh tur a ni.


A. AESA kalpui dante chu heng a hnuai a mi ang hi a ni:-

   (a) Bial kotlang atanga teha, a chhung lam tangin teh tan la, a chuk lakin metre khat bialzel thlang la; chhinchhiah ang che. Hetiang hian leilet pumpui-huap tur zawngin metre khat bial chu thlang thliah thliah ang che.
   (b) I hmun thlanah chuan ding la i thil hmuhte chu ahnuai ami ah hian chhinchhiah zel ang che (Note bu leh pen ken tur)

      (i) Thlai eichhetu rannung leh rannungtha a thlawk thei chi engnge awm.
      (ii) Ngun takin thlai chu en la, engang eichhetu rannung nge awm tih leh engang rannungtha leh maimawm nge awm tih hriat tum ang che.
      (iii) Thlai tui hnang dawttu Aphids leh pangang awm leh awm lohte kha han thai let la rannungtha heng Coccinellid, Chrysopa Ground beetle, Rove beetle leh mawngchepte a awm em.
      (iv) Thlai natna awm leh a nasat dan chhinchhiah la.
      (v) Thlai eichhetu rannungin thlai a tih chhiat dan leh natnain thlai a tih chhiatdan te a percentage-in chhinchhiah la.

   (c) Buh/wheat/thlai etc., hnah awm zat te, a kung san zawngte, a hnu chawlhkar zela enzui atan a par dawn nge, a rah dawn tihte chhinchhiah la. Thlai rulhut chu engtiangin nge buh leh thlaiin a chhiatpuia, a lan chhuahdan chhinchhiah bawk ang che.
   (d) Buh leh thlai hmunah engang hnim nge to, a len zawng a tam lam, leh thlai an dip dan chhinchhiah la.
   (e) Lei awmdan- tui a tling nge, a hnawng nge, a ro tih chhinchhiah la.
   (f) Sazu kua, a luahlai ngei awmzat chhinchhiah la.
   (g) Khaw awm dan: - ni a sa nge, ni a dul, chhum a zing nge, ruah a sur tihte a kar leh lam atan chhinchhiah bawk la.

B. Lemziak:- Lehkha puan hlaiah Buh/wheat/thlai lem pakhat lian deuhin a laitakah ziak la. A veilamah thlai eichhetu rannung lemte a hnah leh a kungah awm angin ziak la, a ding lamah rannungtha leh maimawm lemziak bawk la. Lei awm dan ziak lang la, hnimte, sazu in thlai a eichhiat lem pawh ziak la. A tak ang thei turin rawng chi hrang hrangin i lemziak ho chu chei la, entir nan thlai hrisel chu rawng hringin chei la, thlai natna vei rawng engin chei thung la. Leilet-a buh/thlai i endik laia a eichhetu rannung leh rannungtha leh maimawm i hmuhte, i hmuh laia an awm na ang chuan nieng sat lai lem ziak la. Khua a dura chhum a zing a nih chuan ni aiah chhum lem ziak bawk ang che. Ni a dul a, khua a duai a nih chuan ni hniam deuhah chhum kara nisa angin a lem chu ziah tur a ni ang.

C. Sawiho leh hmalak dan tur rel:- Buh/Wheat/Thlai hmun tlawh hnua kan thil hmuh leh hriatte a lema kan entirte kha loneitute nen sawi ho tur a ni a, zawhna an siamte pawh sawiho a chhan tur a ni. A huhoin kartin AESA tih dan turte, ETL leh thlai eichhetu rannung leh rannungtha in tam hleih dan (Pest Defender Ratio) a tih danglam ngaite leh thlai ven dan tur kawng tha leh awmze nei turte sawi ho ni se.

D. Thlaiven kawnga hmalak dan tur (entawn atan):-

   (i) Lungphur thlahtu tui hlawm (egg masses) leh pangang kan hmuh chuan, a suat rem nan Trichogrannmaspp leh NPV kan hmang tur a ni.
   (ii) Rannungtha, entir nan –Khuavanglamdar, sephung tangkai(ground beetles), rove beetles, khawi dang etc., te a awm chuan thlai eichhetu rannung suat turin a tangkai em em a ni.

E. Agriculture Department-a thawk, field staff ten AESA an kalpui dan tur:- Agriculture Department-a field staff ten thingtlanga loneitute chawhphur paha AESA ti tura an leilet an tlawh hian thlai eichhetu rannung leh rannungtha leh maimawm awm zatte, eng ang kawngin nge thlai eichhetu chu an suat tihte, sik leh sa khaw awm dante, lei hnawn leh ro dan te, thlai eichhetu rannung lo pun hluai theih dan a awm leh awm lohte, chumi bei let tura rannungtha leh maimawm ho inthlahpun ve theih dante ngun takin an enchikin an zirchiang tur a ni. Thlai ven kawnga hmalak dan tur pawh AESA an zir chian danah a in nghat a, tichuan IPM hman tangkai dan tur – Biopesticides hman leh chhuahte, rannung thahna hlo leh thlai natna damdawi zinga a hlauhawmlote, tui nena pawlh tur zatte pawh thlai eichhetu rannung azir leh natna azirin thlan tur a ni. Hengte hi field staff ten thingtlang khua an tlawh laiin an hmang tangkai tur a ni a, AESA chhawr tangkai turin loneitute pawh an zirtirin an cho phur tur a ni.

F. Loneitute'n AESA an kal pui dan tur:- Leilet ngeia IPM tih dan tur an zir tawh hnuah chuan loneitute chuan anmahni leilet/thlai hmun theuhah AESA an kalpui ve thei tur a ni. Chutianga AESA kalpui dan tur thiam loneitu tlem azawng an awm tawh chuan an khuaa loneitu tam zawkte chu an thilthiam zirtir turin an chhawr tangkai theih dawn a ni. Tichuan kartin a AESA tih dan tur leh thlai eichhetu rannung leh natna a awm pawha a tih remdan tur leh enkawl dan tur chu loneitu tam takin an lo thiam tawh dawn a ni. IPM chung changah pawh loneitu thiam tawhten an thiante an zirtir thei vek tawh dawn a ni.

Download