Intodelh tih hi kan sawi lar hle. Intodelh kan tih hian mahni intodelh kan tihna a ni ber thin. Kan sawi ngun aiin intodelh thatna leh intodelh loh pawizia kan hre chiang lo niin a lang. Chiang ni ila intodelh hram turin theih tawp kan chhuah ngeiin a rinawm. Intodelh hi ringtute nihnaa mawi a ni. Taimak leh remhriatna rah a ni a, ringtuten thatchhiat leh intodelh loh hi kan inhmeh lo. Khawvel ram changkang 8 thlan chhuah (G-8) te chu Kristian tamna ram deuh vek a ni. Kan Pathian thu pawhin taima taka hnathawk turin min ti a, thatchhia te chu a diriam hle bawk a ni


  Intodelh kan tih hian kan nun leh khawsakna atana nitina kan mamawha intodelh hi dah pawimawh hmasa ila, chutah kan khawsak ti nuam a, min tihausa thei thil danga kan mamawhte hi ni leh sela. Tin, thil zawng zawngah a intodelh theih loh tih hi hria ila, chuvangin kan mamawhte pawh hi kan mamawh dan anga dah pawimawh dan pawh hria ila. Mahniin kan mamawh lem loh, midang mamawh mahse kan thil mamawh phuhruk nana suma kan lo chan theih te pawh a awm thin. Sum hian thil a ti thei a, ‘Sekibuhchhuak’ anih theih dan pawh kan hrethiam a tha.


Intodelh thatna  : 


1)  Mahni mamawh mahni ngeiina thawhchhuah hi a tha hrim hrim, anih loh chuan midangah kan innghat tihna a ni


2) Intodelh hi kutdawh leh retheih avanga rukruk leh thilthalo dang pumpelhna a ni.


3) Intodelh hi dinhmin tha leh zuala ding thei tura rahbi pawimawh leh hmasa ber a ni.


4) Intodelh hi ringtute tan ‘Pathian Malsawmna’ kan tih ang te pawhin a sawi theih ang. Ama hnena pek let ve theih tur leh hlawkzawka rinna kawnga ke kan pen theih nan a tul em em a ni.


5) Ringtu chu mite tanpuitu, mite tana mitangkai kan nih a tul a, chumi ti thei turin intodelh hi thil pawimawh tak a ni.


Intodelh loh pawina :


1) Intodelh loh chu midangte khawngaihna leh zahngaihna innghata khawsa tihna a ni a, a tlawmthlak.


2) Intodelh loh chuan riltam, retheih, kutdawh leh rukruk thlengin a nghawng thei.


3) Intodelh loh chuan rahbi a tleu sam a, hmathar lak a har a, thlahte zel pawh an ngaihtuahawm zual.


4) Intodelh loh chuan dawtsawi pawh a awl a, thil mamawh neih ngah luattuk chuan ‘sum ngainat sual tinreng bul’ tih angin thil thalo dang tam tak tihphah theih a ni.


5) Intodelh loh chuan kawng hrang hrangin Pathian rawngbawlnaah pawh min hnuk hniam a, vantlang leh ram rawngbawlnaah pawh awmzia tak tak a neih theih loh


Intodelh nana thil pawimawh :


  1) Taimak leh tumruhna : Engpawh ti ila, hlawhtling turin taimak a ngai a, nasa taka thawh a ngai. Harsatna pawh hmachhawn tur a awm fo thin. Chung harsatna laka tlawm lo turin tumruhna kan neih a ngai. Kan chhel tur a ni.


  2) Remhriatna leh rinawmna: Intodelhna atan tih tur thlan thiam a ngai, kan tih mi leh thawhawm kan thlan fuh a ngai. Tunlai tawng ‘Trade’ kan tih ang hi. Kan inzir peih bawk tur a ni.

  Intodelh nana kan hna thlan chu rinawm takin kan thawk tur a ni. Sorkarin tanpuina kawng hrang hrangin a duang a, chu chu Central sorkar programme a ni emaw, State sorkar programme a ni emaw hlawhtlinpui ngei tumin kan hmang tur a ni. Tin, hnathawhna atana Loan lak pawh kan ching ta viau, hlawhtlinpui ngei tumin kan hmang tur a ni. Kan thawhchhuah atanga a pung zawng zawng nen kan rulh fel vek hnua dinchhuahpui tur kan ni tih hriain rinawm ila.


  3) Inrenchem :Intodelhna atan hian thawhchhuah lam sawi tam a ni a, amaherawhchu, kan thawhchhuahsa khawlkhawm thiam hi a pawimawhin a tul hle. Engang pawh thawk chhuakin khawlkhawm ila, inrenna chang hriat loh hrim hrim hi a fel lova, sum a ni emaw, suma kan chan hmaa kan thil dehchhuah reng reng hi ren leh thiam taka kan hman a tul a ni tih hi hriat reng a tha. Ren lo emaw, duh ang leh rilru a lo lang ang apianga dehral mai mai hi intodelhna kawng khamtu a ni reng ang. Tawng dang deuh han hmang ta ila, hei hi ‘management’ a ni a, thiam pawh a tul hle reng a ni. Midang thawhchhuahsa pawh kan renpui bawk tur a ni.


  4) Marketing : Kan thil tharchhuah emaw, siamchhuahte kan chhungkaw mamawh bak chu suma chan tura hralh emaw dehral a tul a. Hralh tur hrim hrima hma lak chang a tam ang. Tahchuan mite mamawh leh hralhtla tur kan thlang thiam tur a ni. A tlem emaw, a tam emaw hnaivaia dehral theih apiang hi thlan a tha. Sorkar chettir kher ngai lova mite duh tur kan dap fuh thiam hi a tul. Engpawh nise quality tha neih hi a hluin lukhawng a nei. Kan beisei leh sawi thin angin kan thil thar leh siam vete to taka lei tura sorkar kan beisei hi chu a dik hlel deuh. Sorkar erawh chuan marketing system mumal zawk chu min siam sak se a duhawm


  A tawp berah chuan India mipui zaa 70 (%) vel hi agriculture a innghat kan ni a, Zoramah pawh hian chutiang bawkin mipui zaa 70 (%) vel hi agriculture a innghat kan ni. Chuvangin intodelh kan tih pawh hian buhbal, thei, chawhmeh leh pangpar chinte kan sawi uar ber lo thei lovang. Factory/Industry pawh din dawn ila, agriculture lam hawi (agrobased) a fuh be rang. Thil dang : ran vulh, sangha khawi, pangang khawi, industry tenau nena Zoram mamawh siam theihte hi intodelhna atana kan tih theihte ni berin a lang.

Source : Lalthanzuala
MSc.(Ag) ,Agro, PG Dip.Agmark
Thlai chin dan
Department of Agriculture (Crop Husbandry)
Mizoram
Page No : 170- 172
First Edition-2011

Download