Tomato


1. A hming:

Mizo        - Tomato

English       - Tomato

Hindi        - Tamatar

Botanical name    - Lycopersicum esculentum


2. A tangkainate : Tomato hi chawhmeh lar berte zinga mi a ni a, a hel emaw, chhumhmin in emaw chawhmeh a hman a ni a. A tuisawr emaw, thil dang nen a chawhpawlhin emaw, tinah emaw leh saidawiumah te dahthat theih a ni bawk. Damdawi anga hmanna tam tak an nei bawk a. Ek tinemtu, Thisen tithianghlimtu, kawchhung thuah faitu, ka na damdawi, awmna leh thawchham damdawi atan a tha bawk. Nausen hnute hne lai leh bawnghnute a chawmte tan serthlum tuiah Tomato tuisawr hi an pe thin bawk.


3.A thilpaite : Tomato ei theih lai gram 100 zelah heng hi an awm :


1) Water 94.1 gm
2) Protein 1.0 gm
3)Fat 0.3 gm
4)Carbohydrates 4.0 gm
5)Fibre 0.6 gm.
6)Vitamin A 1100 gm.
7)Vitamin B 0.20 mgm.
8)Nicotinic Acid 23 mgm.
9.)Pantothemic 0.31 mgm
10)Vitamin C 0.23mgm
11) Vitamin E 0.27 mgm
12.) Biotin 0.004 mgm
13) Mallic Acid 150 mgm
14) Citrict acid 390 mgm.
15) Oxalic acid 7.5 mgm
16) Sodium 3 mgm
17) Potassium 268 mgm
18) Calcium 11 mgm
19) Magnesium 11 mgm
20) Iron 0.6 mgm
21) Copper 0.10 mgm
22) Manganese 0.19 mgm
23) Phosphorus 27 mgm
24) Sulphur 11 mgm
25) Chlorine 51 mgm


4. Tomato chi hrang hrangte : Tomato chi tha lar deuh deuh te chu hengte hi an ni.


1. Pusa Ruby 2. Pusa Red Plum
3. Pusa Early Dwarf 4. Sioux
5. Marglobe 6. Oxheart
7. Best of all 8. BonyBest
9. Large Red 10.Ponderosa
11.Roma 12.Fire ball
13.Italian Red Pear. 14.Selection-12


5. Sik leh sa : Tomato hian khaw lum lutuk lo, vawt lutuk lo leh ni eng tam tawk a duh a, ruahtui tam lutuk a ngai thei lo. Khua a vawh lutuk leh vurin a hmet hlum thei a, nisa lutukah chuan a rah a hringin a thawp duh, a rah hmin a sen tha duh lo bawk. Temperature 18℃ atangin 27℃ hi a duh tawk a ni.


6. A leilung duhzawng : Tomato hi lei chi hrang hrangah a chin theih nain a lei ngeih zawng ber chu lei chunglangah vaivut leh lei inpawlh nise, a chhungril lamah lei tak deuh nise a tha ber. Lei thaw deuhvah a thar hma a, mahse lei tak deuhah a rah tam duh zawk. Lei chunglang chu rual rem taka cheh dip a tha. Lei thur lutukah a tha thei lova, pH 6-7 vel a ngeih ber.

Source : Thlasik thlai chin dan

Agriculture Extension Series 33/2007

Department of Agriculture (Crop Husbandry)

Page 1-5


7. A chin hun : Fur ruahtui tam lutuk lai tih lovah chuan eng hunah pawh a chin theih a ni mai. Mizoramah chuan a tlangpui thuin favang leh thlasik lam August - November-a chin a tha ber. Ruahtui la tam deuh laia kui a nih chuan inches 3 dana tiak turin kui a tha, a thar hma avangin. Tui pek tur awm naah chuan ruahtui tam zual hmaa seng hman turin January - March ah pawh a chin theih.


8. A chi kui tiah dan : A Kuina turin lei cheh dip, a dung ft 12 leh vang 4ft. leh inches 6 a sangin hai pawn tur a ni. Bawngek leitha tin 2 nen dip taka chawhpawlhin huih rual tur a ni. Tin, thlai venna damdawi Captan emaw Blitox emaw 10gm leh tui litre 3 pawlhin leih tur a ni.


9. A chi mamawh zat : Gram 1 bukah hian a chi 300 vel a awma , hma 500 vel hi hactare khat phun nan kui tawk a ni.


10. Phunsawn dan : A tiak kar 3 or 4 vela upa, inches 4-6 vela sang a nihin phunsawn tawk a ni, Ft. 3-a inhlatin thlur siam ila, thlurah chuan ft. 2 dan zelah bul khal Phun zel tur a ni. A zungphah ngil ila, a kui tiahna leiin a chim chin thleng chauhin leiin vur ang che.


11. Leitha leh leichi mamawh zat : Tomato hian leitha tamtawk a mamawh a, Hactare khat a zauah bawngek leitha 10-20 tonnes lei nen chawhpawlha leh hman tur a ni. Hemi bakah a hnuaia mi ang hian fertilizer pek bawk tur a ni.
Serial No. Thlai Chaw Mamawh zat Form Fertilizer Mamawh zat
Kg/Ha Kg/Ha Kg/Ha
1 N 60 Urea 80 32
2 P2O2 60 DAP 130 52
3 K2O 120 MOP 120 80


Heng fertilizer tarlan zat hi a vaiin bawngek leitha te nen leia leh hnan vek tur a ni. A hnu ni 2-ah emaw thlai tiak chu phun tur a ni. Heng bak ah hian Tomato thangchhoh zelnaah Nitrogen leh Phosphorus @1% Solution (i.e. Urea 1 Kg emaw DAP 1 Kg emaw tui 100 litres) hisapa hectare khat kah nan hmangin, tum 4 emaw tum 5 kah hi a that dan a ni.


Bio-Fertilizer a sawisak : Thlai tiak phunsawn tura kan pawhte chu Azotobacter 1 kg leh Phosphotika 1kg tui tamtawk nen chawhpawlhin thlai tiak te chu 25-30 minutes chiah a, phunsawn tur a ni. Hei hi acre khata zau a phunsawn tur chiah nan a tawk a ni.


Tin, Tomato kung hian Borax a tlakchham chuan a rah piangsual te, a rah pangkhi chat leh char deuh te, a hmin rual lote a awm duh a. Chutiang laka ven nan Borax 70-90gm leh tui litres 4 pawlhin Nursery ah leh phunsawn hnu thla khat velah kah tur a ni.


12. Tui mamawh dan : Tomato hian tui a hnawng tawk chauh in a mamawh reng a, tui tling a ngai thei lo thung. Fur tlak tirha chin a nih chuan tui pek a ngai lovang. Thlasikah chuan ni 20 dan zelah hneh tawk taka tui pek(irrigation) leh thalah chuan nithum danah tui pek a ngai ang.


13. Enkawl zui dan : Hnim thlawh pahin lei chung lang kha rih phut tur a ni . Mahse zung pawn lang tak nei a nih avangin inches 2 bial vel phei chu khawih loh tur. A kung than duh nan leh a rah hmin leh lian tha zawk a nih theih nan a zam nan ban siam sak a, hrui nem deuh a tawnbeh a tha. Tin, lei hnai deuh peng chawr tur apiang paih zel ila, a kung ziding leh sang deuha peng chauh zuah ila. A rah hmain, a rah tam duh a, a lian tha in a hmin a tai tha bik a ni. Tumkhat i zam kan tir tawh chu a kuai zawngin zam tir loh tur a ni.


14. A rah seng dan : Tomato chu thla 3 hnuah a rah a seng theih tan a, a hmanna tur a thuin a seng hun chu a rah la hringte, a eng tan tawhte, a hming tai sente a ni. Hmun hla deuh a hralh tur leh dah that tur atan chuan a rah puitling chiang tawh hring si lawh tur a ni. Bazar hnai deuh zawk atana a rah eng leh sen dang deuh te. Tin, eichawp atan leh a tui sawr atan a hmin tai sen chauh an seng thin.


15. A thar zat : Hectare hmun ah quintal 150 - 350 thleng a thar thei.


16. A chi lak dan : A rah hmin tai tha thlante chu hlum bel chhungah emaw ni 2 vel an dah hnuah an hmet sawm a, ni 2 vel dang an up tawih leh a. Bel chhungah chuan hmawlhin emaw an chawk vir ta vak a, a chi zawng zawng chu a mawngah a tla khawm a. A chunglang a mi zawng chu an paih a, a mawnga a chi tlakhawm chu tuiin vawi 10 vel an silfai a, an phoro leh a. Aro chian hle hnuah bur phui tha takah emaw sarang ipah emaw an dah tha thin a ni. Tin, soda emaw acid tuiah chiahin um tawih kher ngai lovin a chi a thliar theih bawk.

Source : Thlasik thlai chin dan

Agriculture Extension Series 33/2007

Department of Agriculture (Crop Husbandry)

Page 1-5

Download