Loneitu Hriat Tur Puanchhuahna
Tomato
1. A hming:
Mizo - Tomato
English - Tomato
Hindi - Tamatar
Botanical name - Lycopersicum esculentum
2. A tangkainate : Tomato hi chawhmeh lar berte zinga mi a ni a, a hel emaw, chhumhmin in emaw chawhmeh a hman
a ni a. A tuisawr emaw, thil dang nen a chawhpawlhin emaw, tinah emaw leh saidawiumah te dahthat theih a ni bawk. Damdawi anga
hmanna tam tak an nei bawk a. Ek tinemtu, Thisen tithianghlimtu, kawchhung thuah faitu, ka na damdawi, awmna leh thawchham damdawi atan a tha bawk. Nausen hnute hne lai leh bawnghnute a chawmte tan serthlum tuiah Tomato tuisawr hi an pe thin bawk.
3.A thilpaite : Tomato ei theih lai gram 100 zelah heng hi an awm :
1) Water | 94.1 gm |
2) Protein | 1.0 gm |
3)Fat | 0.3 gm |
4)Carbohydrates | 4.0 gm |
5)Fibre | 0.6 gm. |
6)Vitamin A | 1100 gm. |
7)Vitamin B | 0.20 mgm. |
8)Nicotinic Acid | 23 mgm. |
9.)Pantothemic | 0.31 mgm |
10)Vitamin C | 0.23mgm |
11) Vitamin E | 0.27 mgm |
12.) Biotin | 0.004 mgm |
13) Mallic Acid | 150 mgm |
14) Citrict acid | 390 mgm. |
15) Oxalic acid | 7.5 mgm |
16) Sodium | 3 mgm |
17) Potassium | 268 mgm |
18) Calcium | 11 mgm |
19) Magnesium | 11 mgm |
20) Iron | 0.6 mgm |
21) Copper | 0.10 mgm |
22) Manganese | 0.19 mgm |
23) Phosphorus | 27 mgm |
24) Sulphur | 11 mgm |
25) Chlorine | 51 mgm |
4. Tomato chi hrang hrangte : Tomato chi tha lar deuh deuh te chu hengte hi an ni.
1. Pusa Ruby | 2. Pusa Red Plum |
3. Pusa Early Dwarf | 4. Sioux |
5. Marglobe | 6. Oxheart |
7. Best of all | 8. BonyBest |
9. Large Red | 10.Ponderosa |
11.Roma | 12.Fire ball |
13.Italian Red Pear. | 14.Selection-12 |
5. Sik leh sa : Tomato hian khaw lum lutuk lo, vawt lutuk lo leh ni eng tam tawk a duh a, ruahtui tam
lutuk a ngai thei lo. Khua a vawh lutuk leh vurin a hmet hlum thei a, nisa lutukah chuan a rah a hringin a thawp duh,
a rah hmin a sen tha duh lo bawk. Temperature 18℃ atangin 27℃ hi a duh tawk a ni.
6. A leilung duhzawng : Tomato hi lei chi hrang hrangah a chin theih nain a lei ngeih zawng ber chu lei
chunglangah vaivut leh lei inpawlh nise, a chhungril lamah lei tak deuh nise a tha ber. Lei thaw deuhvah a thar hma a,
mahse lei tak deuhah a rah tam duh zawk. Lei chunglang chu rual rem taka cheh dip a tha. Lei thur lutukah a tha thei
lova, pH 6-7 vel a ngeih ber.
Source : Thlasik thlai chin dan
Agriculture Extension Series 33/2007
Department of Agriculture (Crop Husbandry)
Page 1-5
7. A chin hun : Fur ruahtui tam lutuk lai tih lovah chuan eng hunah pawh a chin theih a ni mai. Mizoramah
chuan a tlangpui thuin favang leh thlasik lam August - November-a chin a tha ber. Ruahtui la tam deuh laia kui a nih chuan
inches 3 dana tiak turin kui a tha, a thar hma avangin. Tui pek tur awm naah chuan ruahtui tam zual hmaa seng hman turin
January - March ah pawh a chin theih.
8. A chi kui tiah dan : A Kuina turin lei cheh dip, a dung ft 12 leh vang 4ft. leh inches 6 a sangin hai
pawn tur a ni. Bawngek leitha tin 2 nen dip taka chawhpawlhin huih rual tur a ni. Tin, thlai venna damdawi Captan emaw
Blitox emaw 10gm leh tui litre 3 pawlhin leih tur a ni.
9. A chi mamawh zat : Gram 1 bukah hian a chi 300 vel a awma , hma 500 vel hi hactare khat phun nan
kui tawk a ni.
10. Phunsawn dan : A tiak kar 3 or 4 vela upa, inches 4-6 vela sang a nihin phunsawn tawk a ni, Ft. 3-a
inhlatin thlur siam ila, thlurah chuan ft. 2 dan zelah bul khal Phun zel tur a ni. A zungphah ngil ila, a kui tiahna leiin
a chim chin thleng chauhin leiin vur ang che.
11. Leitha leh leichi mamawh zat : Tomato hian leitha tamtawk a mamawh a, Hactare khat a zauah bawngek
leitha 10-20 tonnes lei nen chawhpawlha leh hman tur a ni. Hemi bakah a hnuaia mi ang hian fertilizer pek bawk tur a ni.
Serial No. | Thlai Chaw | Mamawh zat | Form | Fertilizer | Mamawh zat |
---|---|---|---|---|---|
Kg/Ha | Kg/Ha | Kg/Ha | |||
1 | N | 60 | Urea | 80 | 32 |
2 | P2O2 | 60 | DAP | 130 | 52 |
3 | K2O | 120 | MOP | 120 | 80 |
Heng fertilizer tarlan zat hi a vaiin bawngek leitha te nen leia leh hnan vek tur a ni. A hnu ni 2-ah emaw thlai tiak chu
phun tur a ni. Heng bak ah hian Tomato thangchhoh zelnaah Nitrogen leh Phosphorus @1% Solution (i.e. Urea 1 Kg emaw DAP 1 Kg emaw
tui 100 litres) hisapa hectare khat kah nan hmangin, tum 4 emaw tum 5 kah hi a that dan a ni.
Bio-Fertilizer a sawisak : Thlai tiak phunsawn tura kan pawhte chu Azotobacter 1 kg leh Phosphotika 1kg tui tamtawk
nen chawhpawlhin thlai tiak te chu 25-30 minutes chiah a, phunsawn tur a ni. Hei hi acre khata zau a phunsawn tur chiah nan a tawk
a ni.
Tin, Tomato kung hian Borax a tlakchham chuan a rah piangsual te, a rah pangkhi chat leh char deuh te, a hmin rual lote a
awm duh a. Chutiang laka ven nan Borax 70-90gm leh tui litres 4 pawlhin Nursery ah leh phunsawn hnu thla khat velah kah tur a ni.
12. Tui mamawh dan : Tomato hian tui a hnawng tawk chauh in a mamawh reng a, tui tling a ngai thei lo thung. Fur
tlak tirha chin a nih chuan tui pek a ngai lovang. Thlasikah chuan ni 20 dan zelah hneh tawk taka tui pek(irrigation) leh thalah
chuan nithum danah tui pek a ngai ang.
13. Enkawl zui dan : Hnim thlawh pahin lei chung lang kha rih phut tur a ni . Mahse zung pawn lang tak nei a nih
avangin inches 2 bial vel phei chu khawih loh tur. A kung than duh nan leh a rah hmin leh lian tha zawk a nih theih nan a zam nan
ban siam sak a, hrui nem deuh a tawnbeh a tha. Tin, lei hnai deuh peng chawr tur apiang paih zel ila, a kung ziding leh sang deuha
peng chauh zuah ila. A rah hmain, a rah tam duh a, a lian tha in a hmin a tai tha bik a ni. Tumkhat i zam kan tir tawh chu a kuai
zawngin zam tir loh tur a ni.
14. A rah seng dan : Tomato chu thla 3 hnuah a rah a seng theih tan a, a hmanna tur a thuin a seng hun chu a rah la
hringte, a eng tan tawhte, a hming tai sente a ni. Hmun hla deuh a hralh tur leh dah that tur atan chuan a rah puitling chiang
tawh hring si lawh tur a ni. Bazar hnai deuh zawk atana a rah eng leh sen dang deuh te. Tin, eichawp atan leh a tui sawr atan a
hmin tai sen chauh an seng thin.
15. A thar zat : Hectare hmun ah quintal 150 - 350 thleng a thar thei.
16. A chi lak dan : A rah hmin tai tha thlante chu hlum bel chhungah emaw ni 2 vel an dah hnuah an hmet sawm a, ni
2 vel dang an up tawih leh a. Bel chhungah chuan hmawlhin emaw an chawk vir ta vak a, a chi zawng zawng chu a mawngah a tla khawm a. A chunglang a mi zawng chu an paih a, a mawnga a chi tlakhawm chu tuiin vawi 10 vel an silfai a, an phoro leh a. Aro chian hle hnuah bur phui tha takah emaw sarang ipah emaw an dah tha thin a ni. Tin, soda emaw acid tuiah chiahin um tawih kher ngai lovin a chi a thliar theih bawk.
Source : Thlasik thlai chin dan
Agriculture Extension Series 33/2007
Department of Agriculture (Crop Husbandry)
Page 1-5