Mizorama Mautam lo thleng tur hi a sehsam intanna chu kum2001 atang khan a nitawh
a. Khami kum khan Hortoki khaw chhehvel a hmun 3 laiah mautak hi an lo rah tawh a. Heng a a
rah hi kangvar thlawhhma maubul fep a rah ang hi nilo in, a kung atanga rah anni. Kum 2002-ah
khan Mizoram hmun 33 velah hetianga a rahna hi chhinchhiah leh ani bawk a. Tichuan, kum tin,
a rahna hmun hi a pung chho zel a, kum 2004 atang phei kha chuan mautak awmna hmunah
tawh phawt chuan, a kahpah/a chuklak in a rah hi hmuh tur in a awm tawh ani.
Mau hi grass an tih zinga a lian ber anni a. Grass hian heng- buh te, vaimim te,
hmunphiah te leh luang te pawh hi a huam a. Tin, Mau hi tree grass ti a koh deuh bik anni. 'Mau hi
khawvel pumah hian chi hrang 1 ,250 Chuang awm in, India ram chhungah hian chi hrang 130
vel awm a hriat a ni a, tin, Mizoram bikah hian chi hrang 26 vel a awm a hriat a ni. Mau hi hnim
hring dangte ang bawk in par (flowering) hun bi an nei a,mahse mau chi hrang hrang te hi an par
hun a in ang lo leh thluah a. Kum 1 te, 2 te, 11 te, 30 te, 48 te, 60 te leh 120 danah te an par thin.
Mautak hi kum 48 dan a par in, an tam thin a ni. Tin, mau chi hrang hrang zingah Mautak hi India
hmarchhakah hian hmuh tur a tam bik a, chutah Mizoram hian kan ngah leh ber a, hei vang hian
Mautam pawh hi Mizoramah a na ber thin a ni.
Kan han sawi tak ang khan, kumin May thla tir lam khan, Mamit khaw hmar lam,
kilometer 6 vela hla N.Sabual khaw hmunhlui tlangah Thangnang hi an rawn kai ta a. An rawn kai
hun hi tlai ni tlak rual velah niin, an tam tham em avangin an thlawk ri pawh a ri hum hum tham
a. Thingkung hniam te te ah te leh perhteah te an fu ta vak mai a. Tin, hetia an rawn kaina tlang
bawrah hian, meter 40 bial vel lek chhungah an awm khawm a. Thing hnah hring chi tin rengah
an fu mai a, thingkung belh bik pawh an nei chuang lo. Hmun thenkhatah te phei chuan mau
hnahah te pawh an fu ani. Tin, hetia Thangnang an rawn kaina hmun hi, kum 1959 Mautam thlen
dawn kum a an rawn kaina hmun ngai kha a ni .
Mamit leh N.Sabual khua ami te hian tumhmaa kan pi leh pu te pawhin an lo tih tawh
thin ang in, heng Thangnang te hi an khawng ta a, a tir lamah chuan Tel tin 3 khat lai te pawh tum
khatah an khawng thei ani.
Hetia Thangnang an khawn hi tui lum in an leih hlum a, chu chu sum a deng sawm in,
thosilen puan hmang te in an sawTfu leh a, hetia a tui an sawr hi mei-ah an chhuang kang a, hemi
hriak an teng-khang hi chaw a chawm atan te hmangin an ei thin ani. Mamit leh N.Sabual hmunah
te chuan hetia an sava chhuah hriak hi pava khatah Rs 20/- in an hralhchhuak thin.
Thangnang te hi thla khat chuang hemi hmunah hian an lo cham tawh avangin leh khawn
than annih avang hian, June thla chawhnu lamah chuan an ti tawh a, a tira an awmna tlang chhip
atang hian, a thlang lam ruam an pan thla hret hret zel a, thingkung ler sang lamah an in suan zel
bawk a. ni. Thangnang te hi rannung chi khat, insects an tih te zing ami anni a. Tin, a zirmi te
chuan Hemiptera an tih te zingah dah in, bugs (thlangdar) an tih te zinga mi anni. Buh vui dawttu
thlangdar-zen, kawng fek rat mai, Nangsi kan tih te leh, ser rah dawttu — ser thlangdar te
bakah, Tiau-hmi kan tih te nen hian, a zirmi te chuan chi khat hnuaiah an dah a. Hmui zum tak,
thil tuihnang dawtna tur an nei a, an hmui zum tak hmanga thil tuihnang an dawt loh lai chuan an
hmui hi an awmah a in thlawp zar thin. Amaherawhchu, Thangnang te hian thlai an tihchhiat
hriat a la ni rih lo a ni.
Mamit bial chhung hmun pakhatah mau chu a tam tan ta chu a ni a, amaherawhchu, thil
chhinchhiah tur zing a pawimawh tak mai pakhat Chu, hetia mau a tamna hmunah hian, hriat
phak bak leh hmuh phak bakah an lo khawsa te a nih loh chuan, sazu, maurah tlan a khawsa
hmuh tur an la awm lo a ni.