chhang siam nan te a hman theih a; chini hmanna chi reng reng ah chuan a hman theih
vek a ni. Stevia atanga thlum lak chhuah hi a an theihloh avangin chini atanga rawng
uk siam ang erawh hi chu a theih ve loh a ni.
Sumdawnnan a hman theih dan tur: Stevia rebaudiana hi thil siam nan a thlai tangkai tak tur a
ni a. Eitur lam tih thlum nan te, damdawi siam nan te (chlorophyll) leh damdawi
pawimawh tak tak siam a hman theih a, chumai bakah Agriculture lam a thlaithan duh nan a an
hman gibberellins a siam chhuah theih bawk a, a hnah te hi paih mai lovin, ran tan chawtha tak a
ni a, a bik takin Beram leh Kel chaw atan a tha a. A kung a hnah lak tawhna hun atang hian cellu-
lose a la lak chhuah theih bawk. Stevia hi liantham takin sumdawn nan an la hmang em
em lo a. Hmun tam zawkah pawh stevia atanga thlum siam chhuah a sumdawn hi a la lar em em
lo bawk. Rin aiin stevia chin hian hma a sawn lo hle a ni.
Stevioside leh sumdawn nan a hman theihna : Stevioside hi thil thlum, stevia hnah atanga lak
chhuah a ni a, heihi fu atanga siam chini aiin alet 300 in a thlum zawk a ni. Stevia hnah hian
Stevioside hi 15- 20% a keng a. Rebaudioside A hi thlum awmkhawmna pakhat ani a, hei pawh hi
he thlai atang hian a lak chhuah theih bawk a, hei hian Stevioside aiin thlum a keng hnem zawk
nghe nghe ni. Heng Stevioside leh Rebaudioside A te hi tunlaiah chuan thau ti tlem chi chini siam
nan ram tam takin an hmang a, a bik takin Japan ramah an hmang nasa hle.
Vietnam ram in saccharin leh cyclamate te hralh chhuah aphal tawhloh avangin
Stevioside leh rebaudioside -A te hi thauna tello chini siam nan a tangkai tulh tulh dawn a. Hemi
avang hian Vietnam ram ah chuan Kum 1988 khan Stevia rebaudiana hi a chin dan leh a enkawl
dan te zir chian atan an la lut nghe nghe. A chi leh a tang atang te in a chin pun theih a, ram bung
hmun hrang hrang tlangram ah leh lui ruam ah te a chin theih a. He thlaichindan leh enkawl dan
tur hi tunah chuan Chiang takin a hmuh theih tawh a, amaherawhchu, tam tham tak a thar
chhuah tum chu thil harsa tak a la ni. Ahnahro hi 1000-1500 kg/ha vel a thar chhuah theih a, a
thar hun chhung hi ni 75-80 vel a ni. A hnah atang hian glycoside hi 8% vel leh a tang atangin 1 %
vel athar chhuah theih.
Hralh theih na turte : Khawvelah hian kumtin chini lam chi siam chawp te hi 62,000 tonnes kan
ei ral a. He mamawhna sang tak hi stevia hi ram 186,000 hac. a zauvah chingta ila kan phuhruk
thei dawn a ni. Europe ramah hetiang chini lam siam chawp hi kum khat ah 10,000 tons an
mamawh a, hei hi stevia 26,000 Ha. chin in a phuhru zo a ni. Khawvel ah stevia atanga herchhuah
hi kumtin20000 ton. vel ei ral ani a. Japan ramah ringawt pawh 50 ton vel kumtin an hmang a ni.
India ramah hian tunah him mi nuai 210 velin zunthlum an vei ni a rin a ni a, kum2010 ah phei
chuan mi nuai 600 vel a an pun belh rin ani. Hetiang khawpa zunthlum vei kan tam avang hian
eitur siamchhuaktu te hian zunthlum veitute ngaihtuah chungin thil an siamzel avang te leh
Thingpui hi India rama thil pawimawh tak a nih avangte hian stevia hi kan ram tan a tangkai
dawn hle ani.
Boruak sik leh sa leh a lei dungzawng: Stevia hi hmun lum lutuk lo a awm chi a ni a, tin,
kumhlun chi a ni bawk. A zung hi a thuk lo a, a kung hi a khawng a, hnah bialsawl deuh a chhuah
bawk a ni. Thlasik vawt lutuk lo, serthlum that duhna hmunah an tha duh hle a. He thlai hi hmun
sang ah an that duh mai bakah glycosides an pai hnem bik bawk. Zanlam boruak vawt an ngeih lo
a. Sik leh sa 100-350C vel ah an to thin a, mahse, a that duh ber na chu 150-300C inkar velah uluk
taka enkawl chungin a tha duh bik. Khawvawt tak-60C ah pawh an thi mai bik lo bawk.
Stevia hi lei chitin reng ah an to thei a, amaherawhchu, a tha ber chu balu leh tlak lei lam
chi leitha ah a ni. Lei ban leh tak lutuk ah an to tha thei lo thung. He thlai hi lei thur lam deuh ah
an awm duh bik a. Stevia chin nan hian lei sen leh balu lam deuh pH 6-7 a tha bik. Tin, lei hnawng